Heilastarfsemi unglinga
Á unglingsárum eykst framleiðsla ýmissa boðefna í heilanum sem hafa áhrif á hegðun, tilfinningar og líðan:
Dópamín tengist umbun, ánægju og hvatningu. Það ýtir undir leit að nýrri reynslu og getur gert unglinga sérstaklega móttækilega fyrir spennu og nýjungum.
Serótónín hefur áhrif á skap, svefn og tilfinningastjórnun. Ójafnvægi í serótónínmagni getur valdið sveiflum í skapi og aukinni tilfinningasveiflu.
Kortisól er streituhormón sem eykst við álag. Ef það er viðvarandi hátt getur það haft neikvæð áhrif á minni, einbeitingu og almenna líðan
Að skilja þetta líffræðilega samspil veitir innsýn í hvers vegna unglingar eru bæði viðkvæmari fyrir geðrænum áskorunum og jafnframt opnir fyrir nýrri reynslu, þar sem þörfin fyrir losun boðefna ýtir undir forvitni og löngun til að prófa nýja hluti með bæði jákvæðum og neikvæðum afleiðingum
Þroski heilans á unglingsárum er ekki samfelldur
Svæði sem tengjast tilfinningum, umbun og hvatvísi þroskast fyrr en þau sem stýra rökhugsun og sjálfstjórn. Þetta getur leitt til hvatvísni og skyndiákvarðana, þrátt fyrir vitsmunalega færni.
Foreldrar gera oft ráð fyrir meiri sjálfstjórn en unglingar raunverulega hafa náð. Slík misræmi geta valdið togstreitu og misskilningi. Innsýn í þessi þroskaferli getur hins vegar aukið þolinmæði, stuðning og bætt samskipti á þessu mikilvæga þroskaskeiði.
Þessi tímabundna skekkja í þroska getur leitt til hvatvísrar hegðunar og skyndiákvarðana, jafnvel þótt unglingurinn hafi öðlast ákveðna vitsmunalega hæfni. Unglingar sem eiga erfitt með að stjórna hvötum sínum eru því líklegri til að taka ákvarðanir sem geta haft neikvæðar afleiðingar. Hins vegar geta einstaklingsbundnir styrkleikar, eins og sterk sjálfsmynd og gott sjálfsálit, haft verndandi áhrif. Slíkir þættir skipta sérstaklega miklu máli þegar unglingar takast á við streitu og neikvæðar félagslegar aðstæður
Skiljum unglingaheilann betur með Dr. Siegel
Í þessu fræðandi stutta myndbandi útskýrir Dr. Daniel Siegel, klínískur prófessor í geðlækningum við UCLA, hvernig heilinn breytist á unglingsárunum og hvaða áhrif þessar breytingar hafa á hegðun og tilfinningar unglinga.
Þetta er stutt, hnitmiðað, myndrænt og auðskiljanlegt myndband sem hjálpar okkur að skilja betur af hverju unglingar hugsa og bregðast við á ákveðinn hátt og hvers vegna þessi aldur er jafn spennandi og hann er krefjandi.
Hagnýt ráð
Sýndu hlustun án fordóma
Unglingar þurfa að finna að þeir geti talað við foreldra sína án þess að vera dæmdir. Vertu til staðar, hlustaðu af einlægni og forðastu að bregðast of snöggt við – það styrkir traustið.Mundu að heilinn er enn í mótun
Framheilinn, sem stýrir dómgreind, skipulagningu og sjálfsstjórn, er ekki fullþroskaður fyrr en á þrítugsaldri. Unglingar geta því verið hvatvísari og tilfinninganæmari en fullorðnir – það er eðlilegt!Settu skýr mörk – en með hlýju
Unglingar þurfa mörk, jafnvel þótt þeir mótmæli þeim. Þegar reglur eru settar með virðingu og skýrum skýringum, upplifa unglingar öryggi og læra að bera ábyrgð.Styrktu sjálfsmynd og sjálfsálit
Hrósaðu fyrir áreynslu frekar en eingöngu árangur. Hjálpaðu unglingnum að þekkja styrkleika sína og takast á við áskoranir af öryggi.Vertu góð fyrirmynd
Unglingar læra mikið af því sem þeir sjá – hvernig þú bregst við streitu, leysir úr vandamálum og berð þig sjálfan/sjálfa. Sýndu það sem þú vilt að barnið tileinki sér.Taktu eftir því sem skiptir máli fyrir unglinginn þinn
Vertu forvitin(n) um áhugamál, vinahóp og viðhorf unglingsins. Það sýnir virðingu og áhuga, og styrkir sambandið.Kenndu tilfinningalæsi og streitustjórnun
Hjálpaðu unglingnum að setja orð á tilfinningar og finna leiðir til að takast á við krefjandi aðstæður. Því fyrr sem þau læra það, því betri verða þau í að takast á við lífið.
