Hugmyndafræði Thomas Gordon
Gordon taldi að við notuðum oft svokallaðar „hindranir í samskiptum“ – orð eða viðbrögð sem loka á tjáningu og gera unglingnum erfiðara að tjá sig. Gordon lagði áherslu á að traust samskipti milli foreldra og barna byggist á virðingu og hlustun. Með óvirkri hlustun þar sem foreldri sýnir nærveru án þess að grípa strax inn í fær unglingurinn rými til að tjá sig.
Virk hlustun felst í því að endurspegla orð og tilfinningar þess án þess að dæma.
Hér fyrir neðan eru tólf dæmi um þetta og hvernig þú getur í staðinn stuðlað að raunverulegum samskiptum.
1. Skipanir og fyrirmæli (Ordering, directing, commanding)
„Farðu í herbergið þitt.“ / „Hættu þessu núna.“
Valda oft mótstöðu og minnka sjálfstæði.
2. Hótanir og viðvaranir (Warning, threatening)
„Ef þú heldur áfram, þá…“
Skapar óöryggi, ótta og spennu í tengslunum.
3. Prédikun og siðferðisleg áminning (Moralizing, preaching)
„Þú veist að þetta er ekki rétt.“
Getur vakið sektarkennd og lokar á samtal.
4. Ráðleggingar og lausnir (Advising, giving solutions)
„Gerðu bara þetta – þá lagast þetta.“
Gefur til kynna að barnið geti ekki leyst hlutina sjálft.
5. Rökræða og útskýringar (Persuading with logic, arguing)
„Þetta er í raun ekki svona slæmt. Hugsaðu rökrétt.“
Getur gert lítið úr tilfinningum og reynslu barnsins.
6. Gagnrýni og ávítur (Criticizing, judging, blaming)
„Þetta var heimskulegt.“ / „Þú ert alltaf svona…“
Brýtur niður sjálfsálit og tengsl.
7. Hrós eða samþykki með væntingum (Praising with conditions, approving to control)
„Þetta var flott hjá þér – haltu því nú áfram.“
Getur skapað þrýsting og óöryggi um að standa sig.
8. Stimplun eða merking (Labeling, name-calling)
„Þú ert lat/viðkvæm/dramatísk.“
Setur manneskjuna í box – minnkar sjálfsmynd og sjálfstraust.
9. Greining og túlkun (Analyzing, diagnosing)
„Þú ert bara svona því þú vilt fá athygli.“
Oft ónákvæmt og lokar fyrir opna tjáningu.
10. Hughreysting (Reassuring, sympathizing)
„Þetta verður allt í lagi – ekki vera svona leið/reyður.“
Dregur úr gildi tilfinninga viðkomandi.
11. Of margar spurningar (Questioning, probing)
„Af hverju gerðirðu þetta? Hvað sagðirðu þá?“
Getur virst eins og yfirheyrsla – dregur úr trausti.
12. Að breyta um umræðuefni (Withdrawing, diverting)
„Förum að tala um eitthvað jákvæðara.“
Gefur þau skilaboð að tilfinningar séu ekki velkomnar.
Við notum oft þessi viðbrögð með góðum ásetningi, við viljum hjálpa, leiðbeina eða leysa málið. En stundum virka þau þvert á móti: unglingurinn lokar sig, dregur sig í hlé eða verður varnarstaðinn. Að verða meðvitaður um eigin viðbrögð er fyrsta skrefið í átt að betri og nærandi samskiptum.
Einnig skiptir máli að foreldrar séu samtíga í orðum og gjörðum. Þegar skilaboð frá foreldrum eru ósamræmd eða mótsagnakennd getur það valdið ruglingi og óöryggi hjá unglingnum. Samræmd og stöðug samskipti veita öryggi og stuðla að traustu sambandi.
Gordon varar við samskiptahindrunum eins og skipunum, gagnrýni og prédikunum en hvetur í staðinn til notkunar dyraopnara, hlutlausra setninga sem hvetja unglinginn til að tala meira. Í ágreiningi mælir hann með „taplausri aðferð“ þar sem leitað er lausna sem henta báðum.
Með „ég-boðum“ og virkri hlustun má draga úr togstreitu og styrkja tengslin. Slík samskipti efla sjálfstæði, ábyrgð og traust unglinga til að leita til foreldra.